Werken met de Roos van Leary

Om er achter te komen welk effect bepaald gedrag op anderen mensen heeft wordt er in teamtraining en teambuilding gebruik gemaakt van de Roos van Leary. In het samenwerken in teams zijn we welliswaar van elkaar afhankelijk, maar zonder leiderschap is er geen sturing. Hoe hou je nou de balans tussen eigenbelang en groepsbelang? De Roos geeft inzicht.

Het meeste invloed heb je op je eigen gedrag. Als je daar inzicht in hebt en dat kunt sturen, dan kan de ander ook veranderen. De Roos bestaat uit:

1. Boven en onder (dominant en volgend) – Verticaal
2. Links en rechts (tegen en samen of taakgericht en mensgericht) – Horizontaal

Gedrag dat horizontaal tegenover elkaar ligt, roept elkaar op en lokt elkaar uit. Gedrag dat verticaal tegenover elkaar ligt versterkt elkaar. Door tegenover het gedrag te gaan staan (horizontaal of verticaal) kun je invloed uitoefenen. Hieronder wat voorbeelden.

Roos van Leary voorbeelden

Iemand die de neiging heeft om zichzelf terug te trekken en uitstraalt dat hij met rust gelaten kan worden, kan uit zijn tent gelokt worden door om hulp te vragen. Door een hulpvraag kan iemand de mogelijkheid krijgen om richting ‘leidend’ te gaan, om voor iemand op te komen. Door juist zelf de leiding te (blijven) nemen kan de persoon juist nog meer in apathie vervallen.

Iemand die heel erg mensgericht is, altijd maar helpt en zorgt voor harmonie in de groep krijgt misschien praktisch niets uit zijn vingers. Alleen maar mensgericht kan als resultaat hebben dat het doel (van het project) uit het oog verloren raakt. Als iemand daartegenover heel opstandig reageert, kan die persoon juist nog meer gaan ‘redden’. Door juist mee te werken kan die ‘harmoniser’ wat meer aan zichzelf gaan denken.

De 8 gedragingen

1. leidend
   • Uitgangspunt: leiding nemen, verantwoordelijkheid nemen, indruk maken
   • Uitstraling: luister naar mij, ik weet het!
   • Gedrag: initiatief nemen, knopen doorhakken, beslissingen nemen
2. helpend
   • Uitgangspunt: verzorgen, harmonie creëeren
   • Uitstraling: wij mogen elkaar
   • Gedrag: sfeer scheppen, aanmoedigen, instemmen
3. meewerkend
   • Uitgangspunt: ondersteunend, verleidend
     Uitstraling: ik doe wat jij wilt
   • Gedrag: actief luisteren, gericht vragen stellen, erkenning geven, dwepen
4. afhankelijk
   • Uitgangspunt: passief luisteren,
     Uitstraling: help!
   • Gedrag: niets alleen kunnne doen, goedkeuring vragen, de ander bewonderen maar zelf niets doen
5. teruggetrokken
   • Uitgangspunt: geen leiding nemen, geen verantwoordelijkheid nemen, terugtrekken
     Uitstraling: laat me met rust!
   • Gedrag: roddelen, doen alsof er niets aan de hand is, cognitieve dissonantie, te bescheiden
6. opstandig
   • Uitgangspunt: kritiek leveren, passive aggressive
     Uitstraling: je mag me niet
   • Gedrag: verdedigen, klagen, zeuren, cynisme en mopperen
7. offensief
   • Uitgangspunt: angst imboezemen
     Uitstraling: wees bang voor mij
   • Gedrag: streng, hard, kritiek leveren, beschuldigen, schelden, dreigen
8. concurrerend
   • Uitgangspunt: ik eerst
     Uitstraling: kijk mij eens goed zijn
   • Gedrag: opdrachten geven, regels en normen stellen, oordelen

Patronen

Zoals boven al beschreven versterken dominant gedrag (boven) en ondergeschikt gedrag (onder) elkaar. Als iemand zich offensief opstelt, zal de ander opstandig reageren. Terwijl ik-gericht gedrag en wij-gericht gedrag, zichzelf versterken. Wanneer iemand zich ik-gericht opstelt, zal de ander dat ook doen. En wanneer iemand zich wij-gericht opstelt, zal de ander dat ook doen. Op basis van deze theorie kunnen de volgende patronen ontstaan:

• De agressiespiraal: offensief gedrag roept opstandig gedrag op of omgekeerd.
• Het meester/slaafmodel: concurrerend gedrag roept teruggetrokken gedrag op of omgekeerd.
• Het machtsspel: leidend gedrag roept afhankelijk gedrag op of omgekeerd.
• De liefdesdans: helpend gedrag roept meewerkend gedrag op of omgekeerd.

De volgende complementaire patronen komen het meest voor in teams:

• leidend-afhankelijk, en vice versa: afhankelijk-leidend;
• helpend-meewerkend, en vice versa: meewerkend-helpend;
• competitief-agressief, en vice versa: agressief-competitief.

Wat bertreft symmetrie komen de volgende patronen in teams het meest voor:

• meewerkend-meewerkend (“samen”-“samen”);
• afhankelijk-afhankelijk (“samen”-“samen”);
• agressief-agressief (“tegen”-“tegen”);
• competitief-competitief (“tegen”-“tegen”).

Wie was Timothy Leary?

De in 1996 overleden Timothy Leary werd ook wel de vader van de LSD genoemd. Dr. Timothy Francis Leary (Springfield, 22 oktober 1920 – Beverly Hills, 31 mei 1996) was een Amerikaanse schrijver, psycholoog, softwareontwerper en campagneleider voor onderzoek naar psychedelische drugs. Hij is bekend (en omstreden) geworden als voorvechter voor het gebruik van LSD als therapeutische en spirituele verrijking. De jaren ’60-, en later vaak gesamplede uitdrukking “Turn on, tune in, drop out” is een uitdrukking van Leary. In 1957 schreef hij The Interpersonal Diagnosis of Personality dat vertaald is naar de Roos van Leary. Lees meer op WikiPedia.

Max Parrish as Eli Bud Fritz and Timothy Leary as Mr. Jones in Hold Me, Thrill Me, Kiss Me, 1992 – Photo: Tex Brook

Leary en het gebruik van LSD worden bezongen in het nummer Legend of a Mind van de Britse rockband The Moody Blues.

Roos van Leary literatuur

Er zijn diverse boeken in omloop met de theorie van Leary. We lichten er een paar uit:

Werken met de Roos van Leary

Samenvatting

De Roos van Leary is een veelgebruikt model binnen de groepsdynamica. Het beschrijft acht verschillende gedragsstijlen, waaronder leidend, helpend en opstandig gedrag. Tevens verklaart het hoe individuen op elkaars communicatieve stijl reageren. Daarmee geeft het model handvatten voor het op subtiele wijze beïnvloeden van groepsprocessen en het verbeteren van de omgang met cliënten, leerlingen of werknemers. In de 2e druk van Werken met de Roos en op de bijbehorende website www.werkenmetderoosvanleary.nl wordt het communicatiemodel gebruikt om de wisselwerking binnen interpersoonlijke communicatie te verduidelijken. Studenten worden ertoe aangezet hun eigen communicatieve stijl te leren kennen en vervolgens verder te ontwikkelen. Er worden voorbeelden gegeven van situatiegerichte interventies die de interactie bevorderen. Kennis van het model van Leary geeft handvatten voor een effectieve communicatieve stijl binnen het beroepsmatig handelen. Wijzigingen t.o.v. de eerste druk De CD-ROM die bij de eerste druk zat, is vervangen door een interactieve website. Op de website zijn videofragmenten opgenomen met vragen en tests. Verder is in het boek een stuk opgenomen over nonverbale communicatie.

Auteur: Sjaak Vane
Uitgever: Boom Lemma Uitgevers

Bestellen

Beinvloed anderen, begin bij jezelf

Samenvatting

‘Zo ben ik nu eenmaal! Veel mensen denken dat hun gedrag een vast gegeven is. Niets is minder waar. Dit boek laat zien hoe je bewust kunt kiezen voor het meest effectieve gedrag, zodat u uw doelen beter bereikt. Met het interactiemodel van Leary leer je inzicht te krijgen in communicatieprocessen. De Roos van Leary is een schematische weergave van verschillende gedragsmogelijkheden en de uitwerking daarvan op anderen. Met veel oefeningen leer je voor bepaald gedrag te kiezen. Zo kun je elke situatie beheersen en krijgen wat je wilt, terwijl je toch de ander in zijn waarde laat. Dit praktische model kun je toepassen op allerlei dagelijks voorkomende situaties, of het nu gaat om een moeizaam werkoverleg, een zakelijk conflict of ruzie over de vakantiebestemming. Gewoon een kwestie van kiezen. Bert van Dijk (1952) is trainer, coach en bedrijfsadviseur. Hij is sinds 1997 verbonden aan Schouten & Nelissen. Zijn specialismen zijn: leiderschap & management, timemanagement en de Roos van Leary. Bij Thema publiceerde hij inmiddels meer dan 10 boeken waaonder ‘De mythe van-serie’ over irrationele gedachten en de RET, ‘Bereiken wat je wilt’ en ‘Het grote beinvloedingsspel’ (samen met Fenno Moes).

Auteur: Bert van Dijk
Uitgever: Uitgeverij Thema

Bestellen